Kızılkoyun Nekropolü
Yakın zamana kadar Şanlıurfa halkının konut olarak kullandığı bu mağaralar Şanlıurfa Müze Kompleksi’nin doğusunda yer alan Tılfındır Tepesi yamacı boyunca sıralanır. Şehrin tarihi dokusunu meydana çıkarmak üzere Kızılkoyun mevkiinde yapılan çalışmalarda bölgedeki evler yıkılmış ve Edessa kentinin nekropolü açığa çıkarılmıştır. Yıkılan evlerin yaslandığı tepenin yamacında bulunan ve bu evlerin bir zamanlar mahzeni ve kileri olarak kullanıldığı anlaşılan 72 adet kaya mezarı bulunmuştur. Kaya mezar odaları, kişinin kendisi, eşi, çocukları ve mirasçıları için yapılmıştır.
2012 yılında arkeolojik sit alanı olarak ilan edilen Kızılkoyun nekropolü, mezar büyüklükleri ve süslemeleri bakımından oldukça zengindir. Alanda pagan ve erken Hristiyanlık dönemine ait kabartmalı, süslemeli, lahit ve heykel mezar örnekleri yer almaktadır. Bu mezarların bazılarının tabanı mozaik kaplıdır. Bu mozaikler Roma, Oshroene (Edessa) Krallığı ve Bizans dönemlerine tarihlenmektedir. Kaya mezarlarının birinin içinde 2 adet Roma dönemi heykeli ve 1 adet kireç taşı lahit bulunmuştur. Ana mezarın sağında ve solunda yer alan 1.85 cm. uzunluğundaki heykellerin M.S.3-4. yüzyıla ait Roma dönemi asker heykelleri olduğu ve mezarın korunması amacıyla yapılmış olabileceği düşünülmektedir. Bilimsel belgeleme çalışmalarının ardından lahit ve heykelleri yeni mekânları olan Şanlıurfa Müzesi’ne taşınmışlardır.
