Soğmatar Antik Kenti
Şanlıurfa’da birçok din ve inanış örnekleri tarihi düzlem içerisinde bir arada görülebilir. Bunlardan biri de Paganlık için olduğu kadar Hristiyanlık ve Musevilik açısından da önemli olan Soğmatar’dır. Soğmatar, onlarca kaya mezarı, gizli bir ibadet yeri olan Pognon mağarası, höyüğü, merkezi ‘Kutsal Tepe’ ve etraftaki tepelerde bulunan yapı kalıntıları ile son derece gizemli bir yerdir.
Soğmatar Kült Merkezi’nin Güneş, Ay, Yıldız ve Gezegen tanrılarına tapınmak için MS 2. yy’da yapıldığı düşünülmektedir. Bu dinin baş tanrısı Mare-Lahe’yi (Tanrıların Efendisi) temsil eden açık hava mabedi, yani Kutsal Tepe, Soğmatar’ın yerleşim düzeninin merkezini oluşturur. Tepenin üzerinde Soğmatar Kalesi bulunur.
Kutsal Tepe’nin çevresindeki tepelerde yer alan dairesel 7 yapı kalıntısının önceleri Güneş, Ay, Satürn, Jüpiter, Mars, Venüs ve Merkür tanrılarını temsil ettiği düşünülmüş daha sonra yapılan araştırmalarda buraların bir mezar anıtı ve kutsal alan olduğu anlaşılmıştır. Kutsal Tepe’ye çıkan Soğmatar’lı Paganlar’ın bu tapınaklara yönelerek ibadet ettikleri düşünülmektedir.
Soğmatar’ı benzersiz kılan, alışılagelmişin aksine mezar taşlarına, heykellerin kaidelerine veya eserlerin kapılarının üstüne değil de Kutsal Tepe'nin zirvesinde bulunan kaya yüzeyine oyulmuş olan Süryanice yazılardır. Bu yazılar, bazı önemli kişilerin Marelahe adına bu tepeye diktirdikleri anıt sütunlar ve sunakları anlatmaktadır. Kutsal Tepe'nin kuzey yamacının zirveye yakın kısmında, kayaya oyulmuş insan şeklinde iki adet tanrı kabartması bulunur. Bunlardan sağ tarafta olanı 1.10 metre boyunda bir erkek figürüdür. Dizlerine kadar inen bir elbise giymiş, ayakta durur vaziyetteki bu figürün başının arkasında güneşi sembolize eden istiridye biçiminde bir şekil bulunur.
Soğmatar’ın 11 km kuzeyinde yer alan Büyük Senem Mığar Köyü’ndeki mimari kalıntılar ve Kapadokya’daki gibi kayaya oyulmuş evler, bölgenin Hristiyanlığın ilk dönemlerinde de önemli bir merkez olduğunu gösterir.
Bölgede ayrıca, Hz. Musa'nın burada çiftçilik yaptığına ve köy içerisindeki kuyulardan birinin Hz. Musa'nın mucizevi asası tarafından açıldığına inanılır.
